De onschatbare waarde van het stadsarchief.
Bron: De Limburger 08 08 2003
Door: Joris Polman
ROERMOND - Het is zijn dagelijkse werkterrein, maar stadsarchivaris Hans van de Mortel (48) wordt nog steeds opgewonden van al het moois in de kelders onder het stadhuis van Roermond. Gepassioneerd vertelt hij over de eeuwenoude boeken, documenten, artefacten, foto's en landkaarten die de gemeente bezit. Roermond heeft na Maastricht het grootste gemeentearchief van de provincie, zegt Van de Mortel. Maar het klimaatbeheersingssysteem, dat er voor zorgt dat de collectie onder optimale omstandigheden bewaard kan worden, is aan vervanging toe. Een kostbare aangelegenheid, maar Roermond ontkomt er niet aan.
De gemeente Roermond staat op het punt 180.000euro te investeren in de klimaatbeheersing van het stadsarchief. Veel geld misschien, maar het valt in het niet bij de historische en materiële waarde van de collectie in de archiefbewaarplaats. Eén van de absolute topstukken van het archief is het Corpus Juris Civilis, een door een monnik in 1340 met de hand geschreven driedelig perkamenten burgerwetboek. ,,Het is in Bologna vervaardigd en gebaseerd op het Romeinse recht uit de vijfde eeuw. Het heeft prachtige miniaturen, die deels zijn voorzien van bladgoud. Roermond heeft het vanaf de vijftiende eeuw in haar bezit. Waarschijnlijk werd het gebruikt bij gecompliceerde juridische kwesties'', vertelt Van de Mortel. De miniaturen alleen al vertegenwoordigen per stuk een waarde zeventig- tot tachtigduizend euro.Niet minder trots is Van de Mortel op de atlas Toonneel der Steden van 's Konings Nederlanden van Johan Blauw. Het is een complete atlas uit 1646 met kaarten van alle steden in de Nederlanden, met daarbij een beknopte beschrijving van de ligging en de economische functie van de stad. Van de Mortel: ,,Van deze atlas zijn er misschien nog zeven in heel Nederland. Er zijn er veel meer gemaakt, maar antiquairs hadden de gewoonte om ze uit elkaar te halen en de kaarten los te verkopen aan liefhebbers. Zo'n losse kaart kost al gauw duizend euro.'' De Amsterdammer Blauw was in de Gouden Eeuw één van de meest vooraanstaande en accurate kaartenmakers van de wereld. ,,Zijn atlassen en kaarten gingen de hele wereld over'', zegt Van de Mortel. Behalve de stedenatlas heeft Roermond nog zeven andere werken van Blauw.
Het spreekt vanzelf dat het van groot belang is om deze werken te bewaren voor het nageslacht. Roermond heeft sinds 1989 al een professioneel systeem dat er voor zorgt dat de temperatuur in de kelders stabiel is. Ook regelt het systeem de luchtvochtigheid en wordt de lucht voortdurend gefilterd. Maar sinds 2002 gelden er nieuwe richtlijnen voor de klimaatbeheersing van archieven. De temperatuur moet constant achttien à negentien graden zijn en ook de andere waarden zijn aangescherpt. ,,De oude machines kunnen dat niet aan'', zegt Van de Mortel.
Het college wil 180.000euro uittrekken om de machines te vervangen. Dit geld is overigens niet alleen bedoeld voor een klimaatbeheerssysteem. Ook de voorschriften met betrekking tot de brandveiligheid zijn aangescherpt. ,,Er staat momenteel circa tweeënhalf kilometer aan archief, de bibliotheek alleen al telt 14.500 titels. In totaal is er ruimte voor 4,3 kilometer. Je kunt je voorstellen wat er gebeurt als dat in brand vliegt'', zegt Van de Mortel. Bovendien worden er in het archief ook allerlei archeologische vondsten bewaard, waarvan sommige zelfs uit de prehistorie stammen. Het college wil nu een blusgasinstallatie aanschaffen. Deze zorgt ervoor dat de kelder zich razendsnel vult met onbrandbaar koolzuurgas zodat het vuur bij gebrek aan zuurstof vanzelf uitgaat. ,,Een watersprinklersysteem is geen optie. Het water zou het papieren archief dat niet verbrand is, onherstelbaar beschadigen.''
Met deze aanschaf kan het stadsarchief weer jaren vooruit. Van de Mortel kan zich dan met een gerust hart storten op zijn werkzaamheden als stadsarchivaris. Zijn doelstelling is het verder toegankelijk maken van het archief en de naamsbekendheid ervan vergroten. Daarmee treedt Van de Mortel in de voetsporen van Gijs van Bree, de stadsarchivaris die recentelijk met pensioen ging. ,,Van Bree heeft, sinds zijn aantreden in 1971, ervoor gezorgd dat het complete archief toegankelijk is voor het publiek. Er zijn maar weinig gemeenten die dat Roermond kunnen nazeggen. Ik wil dat verder vervolmaken'', zegt Van de Mortel.
Onder zijn leiding is de gemeente dan ook begonnen aan het digitaliseren van de collectie. Van de Mortel hoopt volgend jaar de complete boekenlijst op de website van de gemeente, dan wel die van de openbare bibliotheek, te kunnen presenteren. Verder heeft Van de Mortel de kaartencollectie al laten inscannen. Datzelfde zal ook met het uitgebreide foto-archief gebeuren. Ook deze collectie moet straks digitaal beschikbaar zijn voor iedereen. Om het belang hiervan te onderstrepen haalt Van de Mortel zijn voorganger Van Bree nog eens aan: ,,Die zei altijd: 'Openbaarheid van een archief stelt zonder daadwerkelijke toegankelijkheid niks voor'.''
vrijdag 08 augustus 2003